کد مطلب:46035 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

عقل نظري و عقل عملي به چه معناست؟

عقل نظري آنست كه انسان با آن ، بود ها و نبودها و هست ها و نيست هايي را كه مربوط به طبيعيات و رياضيات و منطقيات و الهيات و به طور كلي حكمت نظري است ، ادراك ميكند.

اما عقل عملي به دو اصطلاح به كار ميرود:

1ـ اصطلاحي كه انسان با آن بايد ها و نبايدهاي اخلاقي و فقهي و حقوقي ، يعني آنچه را كه مربوط به حكمت عملي است، ادراك ميكند.

2ـ اصطلاحي كه بعضي از بزرگان حكمت گفته اند و آن اين كه: عقل عملي از سنخ عمل و كوشش است نه از سنخ علم و انديشه و اين همان است كه در تعريف او گفته شده: «ما عُبِدَ به الرحمن و اكتسب به الجنان» (كافي 1/11/ح 3) [با آن خدا عبادت مي شود و بهشت اكتساب مي گردد.] و به عبارت ديگر: عقل عملي به اين معنا به ادراك بود و نمود در عرفان نظري و فهم بود و نبود در حكمت و فلسفه و دريافت بايد و نبايد در اخلاق و فقه و حقوق ، مربوط نيست، همه اينها را عقل نظري درك مي كند. عقل عملي فقط در جايي است كه ايمان و تصميم و عزم و اخلاص و اراده و تولي و تبري مطرح باشد ، يعني جائي كه عمل شروع ميشود ، جاي عقل عملي است ، و هرگز كار آن ادراك نيست ، بلكه تحريك است.

تمام انديشه ها مربوط به عقل نظري است ، خواه معلوم آن جزء حكمت نظري باشد يا حكمت عملي ، و همه اعمال و گرايش هاي صحيح مربوط به عقل عملي است و اگر دانش بايد و نبايد ها مطرح شود بايد در آنجا حكمت عملي ، را به كار بگيريم ، زيرا گستره حكمت عملي شامل تهذيب نفس و اخلاق و تدبير منزل و سياست مُدُن مي شود.

چنان كه عقل به دو قسم نظري و عملي تقسيم مي شود امور فطري هم ، دو دسته است ، بخشي به مسائل علمي مربوط مي شود و بخشي هم ، به امور عملي ارتباط پيدا مي كند .

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 12 (فطرت در قرآن)